پرسش :

منظور از واژه «زَوْج» در قرآن کریم چیست؟

پاسخ :
«زَوْج» در اصل به معنى حیوان مذکّر و مؤنث است که به هر کدام از آنها این واژه اطلاق مى ‌شود. و گاه به معنى وسیع‌ ترى اطلاق مى ‌گردد و هر دو چیز که قرینه یکدیگر باشند خواه قرینه بودن از جهت شباهت بوده باشد یا از تضاد، (مانند جفت کفش، یا جوراب، یا شب و روز و خیر و شرّ و مانند اینها)، و به اعدادى که قابل تقسیم به دو قسم مساوى هستند نیز اطلاق مى‌ گردد. چرا که هر بخشى از آن قرینه بخش دیگر است ولى در انسان ‌ها به دو فردى گفته مى‌ شود که با هم پیمان زناشوئى بسته‌ اند.

بعضى از ارباب لغت گفته‌ اند: معنى «زوج» عبارت از شکلى است که براى او نظیر بوده باشد، مانند اصناف و الوان مختلف، یا چیزى که براى او ضدّى وجود داشته باشد، مانند: تر و خشک، مذکر و مؤنث، شب و روز، شیرین و تلخ؛ و نیز تصریح کرده‌ اند که «زوج» به معنى هریک از آن دو فرد است نه هر دو با یکدیگر؛ بلکه آن دو را باید «زوجان» گفت و اطلاق زوج بر هر دو از کلام جهّال و افراد نادان است.(1)

پی نوشت:
(1). المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، حسین بن محمد، انتشارات دارالعلم الدار الشامیه، بیروت، 1412هـ ق، چاپ اول، ج 1، ص384، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، المقری الفیومی، أحمد بن محمد بن علی، المکتبة العلمیة، بیروت، بی تا، ج ‏2، ص 259، ماده: زوج ؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مصطفوى، حسن، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360 ش، ج ‏4، ص 360، ماده: زوج؛ لسان العرب، ابن منظور، محمد بن مکرم، دار صادر، بیروت، 1414 ق، چاپ سوم، ج 2، ص 292.

منبع: پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 ش، چاپ نهم، ج 2، ص 444.